منشاء پیدایش، تاریخچه و پراکنش گل‌محمدی

جنس Rosa متعلق به خانواده گلسرخیان[۲] و زیر خانوادهRosoideae دارای بیش از ۲۰۰ گونه و ۱۸۰۰۰ رقم یکی از معروف‌ترین گیاهان زینتی است (Gudin., 2000). اکثر گونه‌های رز به‌صورت درختچه هستند و برگ‌های پایا و خزان کننده دارند و معمولاً در نواحی معتدل نیمکره شمالی پراکنده‌شده‌اند . یکی از قدیمی‌ترین گیاهان خانواده رزاسه،گل‌محمدی است که استفاده از آن به سال‌های دور برمی‌گردد. گل‌محمدی در ابتدا به‌صورت وحشی بوده و هنوز هم به‌صورت خودرو در قفقاز، سوریه، مراکش و اسپانیا رشد می‌کند (Beales et al., 1998; Rusanov et al., 2005 ) . به نظر می‌رسد که گل‌محمدی نوعی دورگه حاصل از گونه‌هایR. gallica و R. canina باشد. ولی در پژوهشی که در سال ۲۰۰۰ میلادی در ژاپن انجام پذیرفت، سه گونه R. moschata و R. gallica و R. fedschenkoana ‌به‌عنوان والدین گل‌محمدی شناخته شدند (Gault and Synge., 1971).

منشأ آن هنوز مشخص نیست ولی اکثرا مبدا آن را کشورهای بلغارستان، ایران، ترکیه، هند می‌دانند. درمجموع به نظر می‌رسد که گل‌محمدی نیز مانند سایر گونه‌های رز از خاورمیانه به کشورهای اروپایی برده شده است (Saakov and Rieksta., 1973).

با توجه به همین موضوع از آنجا که گل محمدی اولین بار از دمشق به کشورهای اروپایی معرفی شد ، آن را رز دمشقی یا نامگذاری کردند. پژوهشهایی که به بررسی تنوع ژنتیکی گل محمدی پرداختند نشان دادند که گل محمدی دارای یک مرکز پیدایش اولیه (به احتمال زیاد ایران) بوده است که از آنجا به سایر نقاط(ترکیه و بلغارستان) منتقل شده است . زیرا گل محمدی موجود در ترکیه و بلغارستان یکی هستند .

گل محمدی به دو دسته ی قدیمی و جدید تقسیم بندی می شود:

الف) گل محمدی قدیمی (بهاره)َ

این گروه از گل محمدی، دارای ویژگی های مورفولوژیکی و ظاهری می باشد که در بالا ذکر شد . دارای گلهای صورتی رنگ نیمه پر پر می باشد. این گروه در واقع بخش عمده ای از مزارع گل محمدی جهان به خصوص در ایران را شامل می شود و همان گل محمدی معروف است که توسط کشاورزان مورد کشت و کار قرار می گیرد.

ب) گل محمدی جدید (پاییزه)

این دسته از گل محمدی به فرم درختچه ای گسترده و به ارتفاعی در حدود ۵/۱ متر و عرض ۲/۱ متر رشد می کنند. گلها به رنگ قرمز صورتی هستند که حالت خوشه ای باز دارند که قطر گل ها در برخی موارد تا ۹ سانتی متر هم می رسد. این گروه بیشتر خواستار مناطق با آفتاب زیاد و گرم هستند .

زمان گلدهی این واریته ها بیشتر در اواخر تابستان و پاییز است بدین جهت گل محمدی پاییزه خوانده می شوند.

تاریخچه ی گل محمدی در ایران و جهان

پیدایش گل رز از ۳۰ میلیون سال پیش، با توجه به سنگواره ها به اثبات رسیده است، همچنین سوابق نشان می دهد که در سرزمین چین از این گل برای تزیین در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد استفاده می شد.گلبرگ‌های گل‌محمدی از قرن‌ها قبل مصرف خوراکی داشتند. استفاده از گل رز معطر در ایران به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش بر می گردد.

تاریخ نشان می دهد که در باغهای ساسانی از رزهای معطر استفاده می شد و برای درمان بیماری ها گلبرگهای این گلها را در چربی ها قرار داده و اسانس آن را استخراج و استفاده می کردند. در ادبیات ایران نیز گل سرخ جایگاه خاصی دارد. در کتاب بوندهشن (دایره المعارف زرتشتی) از گل سرخ و نسترن با احترام یاد شده است

بوعلی سینا، دانشمند ایرانی در قرن چهارم هجری، از این گیاه گلاب استخراج کرده و مورداستفاده دارویی قرار داده است. در قرون‌وسطی از عصاره به‌دست‌آمده از این گیاه در درمان افسردگی استفاده می‌شده است. استخراج گلاب از قرن‌ها پیش در ایران صورت می‌گرفته است که در قرن چهاردهم از ایران به قسمت‌های از امپراتوری عثمانی و آسیای صغیر گسترش یافته است. به گزارش تاریخ‌نگاران گلاب یکی از اقلام تجاری ایران بوده که به کشورهای چین و هند صادر می‌شده است. از اوایل قرن دهم میلادی صنایع مربوط به فراوری گل‌محمدی در ایران و به‌خصوص در شیراز متمرکز گردید. صنعت گلاب‌گیری به‌تدریج از ایران به سایر کشورهای اروپایی و آفریقایی منتقل شد (Beales et al., 1998; Rusanov et al., 2005) . گل محمدی را به عنوان گل ملی ایران معرفی کرده اند.

کشت و تکثیر آلوئه ورا در کاشان

کشت و تکثیر آلوئه ورا در گلخانه کاشان

صادرات غنچه گل محمدی شرکت کشت و صنعت اسپندآب کویر

آماده سازی غنچه خشک گل محمدی تولید شرکت کشت و صنعت اسپندآب کویر کاشان جهت صادارات به کشور چین

نهالستان گل محمدی شرکت کشت و صنعت اسپندآب کویر کاشان

تکثیر و پرورش بیش از سه میلیون قلمه و پاجوش گل محمدی

تکثیر بیش از سه میلیون قلمه و پاجوش گل محمدی برای اولین بار در ایران

تکثیر و تولید نهال مرغوب گل محمدی

عملیات اجرایی کشت نعناء و نعنا فلفلی

آغاز بکار عملیات اجرایی جهت کشت ۲۰ هکتاری نعناء و نعنا فلفلی در کاشان

کاشان ظرفیت تولید ۵۰ هزارتن گلاب را دارد

رئیس اداره جهاد کشاورزی کاشان با بیان اینکه ۷۰۰۰ تن گل محمدی از باغات کاشان برداشت شد، گفت: کاشان ظرفیت تولید ۵۰ هزار تن گلاب را دارد.

مجید کافی‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در کاشان مراتع تحت کشت گل محمدی را ۲۲۴۳ هکتار عنوان کرد و اظهار داشت: در بخش مرکزی ۱۴۴ هکتار، بخش نیاسر ۳۲۲ هکتار، بخش برزک ۱۲۳۳ هکتار و بخش قمصر ۵۴۴ هکتار گل محمدی کشت شده است.

رئیس اداره جهاد کشاورزی کاشان ضمن اشاره به میزان گل برداشت شده در هر بخش افزود: در بخش مرکزی ۴۵۰ تن، بخش نیاسر ۹۵۰ تن، بخش برزک ۴۰۰۰ تن و بخش قمصر ۱۶۰۰ تن گل محمدی برداشت شد که در مجموع ۷۰۰۰ تن گل محمدی از اراضی تحت کشت در مناطق کاشان برداشت شد.

کافی زاده متوسط قیمت هر کیلو گل محمدی را ۱۰هزار تومان عنوان کرد و ابراز داشت: در سال جاری گلزارهای گل محمدی بخش‌های کاشان خسارت ۳۰ درصدی داشته است و این میزان برداشت با احتساب ۳۰ درصد خسارت وارده است در حالی که در سال‌های بدون خسارت در هر هکتار می‌توان ۴۲۰۰ کیلو گل محمدی برداشت کرد.

وی با بیان اینکه میزان گلاب تولیدی در شهرستان کاشان ۲۰ هزار تن است و این گلاب از نوع گلاب سنگین یک و یک است، خاطرنشان کرد: ۴۰۰ کیلو اسانس گل محمدی از گل‌های محمدی تولید شده و در دو سال اخیر نیز صادرات گلاب، اسانس و عرق نعنا به اتحادیه اروپا، آسیاسی شرقی و کشورهای حاشیه خلیج فارس انجام شده است.

رئیس اداره جهاد کشاورزی کاشان با بیان اینکه در دو سال گذشته ۱۸۰ کیلو اسانس به فرانسه و اتحادیه اروپا به ارزش ۴ میلیارد تومان صادر شده است، بیان کرد: بیش از ۵۰۰ تن گلاب سنگین به ارزش ۷ میلیارد و پانصد میلیون تومان از کارخانجات صنعتی صادر شده است که این میزان درآمد حاصل درآمد ناخالص است.

کافی زاده با بیان اینکه بیش از شش هزار تن گلاب به کشورهای عربی و کشورهای حاشیه خلیج فارس به ارزش ریالی ۴۲ میلیارد تومان صادر شده است، اذعان کرد: مابقی تولیدات گلاب صرف مصارف داخلی و صادرات به سایر استان‌ها شده است و ۲۰۷ هکتار به اراضی گل محمدی در چهار بخش کاشان اضافه شده است.

خانه تاریخی بروجردی ها

در شهر کاشان، می‌توان عمارات و خانه‌های قدیمی با معماری زیبا و شگفت‌انگیز بسیاری را مشاهده کرد که بواسطه‌ی معماری جالب و منحصر‌به‌فرد، از شهرتی مثال‌زدنی برخوردار بوده و امروزه به یکی از دوست‌داشتنی‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهر زیبا و تاریخی، تبدیل شده است. خانه‌ی بروجردی‌ها از جمله این بناهای ارزشمند تاریخی است که در زمان حکومت قاجار ساخته شده است. از ویژگی‌های این خانه‌ی کهن، بادگیرهای هلالی شکل و قرینه‌ی آن است که بام تالار و کلاه‌فرنگی قرار گرفته است.

بازار تاریخی کاشان

از دیگر میراث ارزشمند تاریخی در شهر کاشان، بازار سنتی این شهر است که علاوه بر زیبایی‌های معماری، در دوران خود نیز از بهترین و معروف‌ترین بازارها محسوب می‌شد. به گونه‌ای که بسیاری از مورخان، ایران‌شناسان و نویسندگان بزرگ ایران و جهان در مورد آن سخن‌ها گفته‌اند. در کتاب «زینت‌المجالس» چنین نوشته شده است

مثل راسته‌ی بازار کاشان در تمام جهان نیست و طول آن بازار تقریبا دو هزار قدیم می‌باشد.

تاورنیه نیز در مورد بازار سنتی کاشان چنین نوشته است

بازار کاشان خیلی زیباست و به اتاق‌های خوب پوشیده شده، کاروانسراها هم بزرگ و راحت. خصوصا یکی از آن‌ها خیلی عالی است که نزدیک باغشاه دولتخانه واقع شده است.

این اثر ارزشمند ایران کهن که دارای پیشینه‌ای متعلق به دوران حکومت صفویان است، در کنار معماری کم‌نظیر و قرارگیری در مجاورت راه‌های بازرگانی باستانی، به یکی از زیباترین و پررونق‌ترین بازارهای سنتی ایران تبدیل شده است.

باغ فین کاشان

باغ و حمام فین در ۶ کیلومتری شهر کاشان و در محدوده شهر قدیم فین وجود دارد. این باغ ایرانی و زیبا یادآور عظمت و شکوه معماری ایرانی ست کهدر یک منطقه کویری چگونه از نعمت آب برای زیبایی و طراوت محیط پیرامون خود استفاده می کردند. این مجموعه تاریخی بعد از میدان نقش جهان اصفهان پربازدیدترین مکان تاریخی استان اصفهان است. تاریخ ساخت این باغ به سلطنت آل بویه می رسد اما بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام بر میگردد و با تمدن سیلک پیوند خورده است.

هزارسیصد و چهار تن گلاب از استان اصفهان صادر شده است

به گزارش از ایرنا، غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس در واقع فرآورده های برگفته از گل محمدی است که علاوه بر عرضه در بازارهای داخلی قابلیت صادرات به کلیه کشورهای جهان را داراست و این گیاه علاوه بر کاربرد های پایه ای در تولید انواع عطر، ادکلن و خوشبو کننده ها، مصارف غذایی و دارویی نیز استفاده می شود.

اسانس و روغن گل محمدی در دنیا جایگاه ویژه ای برای تولید ادکلن های گران قیمت وخوشبو کننده ها دارد.

این گیاه معطرهمچنین با ایجاد جاذبه های گردشگری دربرخی مناطق استان اصفهان به ویژه شهرهای قمصر و نیاسر سالانه در فصل بهار که فصل گلابگیری است صدها هزار گردشگر و طبیعت گرد داخلی و خارجی را به خود جلب می کند.

جایگاه گردشگری کشتزارهای گل محمدی به همراه آئین های سنتی گلاب گیری در استان اصفهان به گونه ای است که آئین گلاب ‌گیری کاشان به شماره ۱۰۹ در هشتم خرداد ماه سال ۸۹ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

همچنین متولایان گردشگری در استان اصفهان شمار گردشگران در موسم گل چینی و گلاب گیری در مناطق کاشان و قمصر را افزون بر ۲ میلیون نفر تخمین می زنند که سبب رونق اقتصاد منطقه و توسعه صنعت گردشگری در ابعاد داخلی و خارجی می شود.

اصفهان به عنوان یکی از قطب های تولید این گیاه معطر در کشور است که با توجه به شرایط کم آبی و آب و هوای این استان فرصت مناسبی فراهم است که حداکثر استفاده از مزیت های اقتصادی و غیر اقتصادی این گیاه با افزایش سطح زیر کشت و تولیدات آن ایجاد شود.

همچنان که در سال زراعی ۹۵- ۹۶ رشد ۱۹ درصدی کشت گل محمدی استان نسبت به سال زراعی گذشته افزایش ۳۰ درصدی در تولید این گیاه را رقم زده است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفت وگو با ایرنا، بیان کرد: بطور متوسط هر سال سطح زیر کشت این محصول در استان رو به افزایش است به طوریکه سطح زیر کشت گل محمدی استان در سال زراعی ۹۵- ۹۶ با افزایش سطح زیر کشت ۴۲۵ هکتاری، معادل ۱۹ درصد رشد داشته است.

احمدرضا رئیس زاده افزود: برداشت گل از سطح دو هزار و ۶۵۰ هکتار از گلستان‌های بارور گل محمدی در مناطق گرم استان آغاز شده و پیش بینی می شود تا اوایل تیرماه امسال در مناطق سردسیر استان ادامه یابد.

وی اضافه کرد: برآورد می شود که از این میزان سطح زیر کشت در پایان دوره برداشت، بیش از هشت هزار تن گل تَر بدست آید که افزایش ۳۰ درصدی در تولیدات را در پی دارد.

رئیس زاده گفت: سال گذشته یکهزار و ۳۰۴ تُن مایع گلاب از مبدا گمرکات استان اصفهان به کشورهای امارات، قطر، بحرین، عمان، کویت، عراق و استرالیا صادر شده است.

وی افزود: همچنین دو هزار و ۴۰ کیلوگرم روغن این گیاه به کشورهای استرالیا و آلمان در سال گذشته صادر شده است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اذعان داشت: سال گذشته به دلیل مشخص نشدن مبادی صادراتی فرآورده های این گیاه در سراسر کشور، میزان واقعی صادرات که بی شک بیشتر از این ارقام بوده، در دست نیست.

وی گفت: در ۱۸ شهرستان از ۲۴ شهرستان استان اصفهان، کشت گل محمدی انجام می شود که بیشترین سطح زیر کشت این محصول به ترتیب مربوط به شهرستان‌ کاشان (۲۲۴۶ هکتار)، شاهین‌شهر و میمه (۱۳۳هکتار)، نطنز (۵۰هکتار)، اصفهان (۴۵هکتار)، گلپایگان (۴۵هکتار)، فریدن (۳۶هکتار) و سمیرم (۳۲هکتار) است.

به گزارش ایرنا کاشان با بیش از از دو هزار و ۲۰۰ هکتار سطح زیر کشت گل محمدی و تولید سالانه هفت هزار تن گل محمدی در گلستان های بخش های قمصر، برزک، نیاسر، جوشقان و کامو، بخش مرکزی و روستاهای شهرستان به عنوان مهمترین مرکز تولید گل محمدی و گلاب در کشور مطرح است.

این شهرستان دارای ۲۵ کارخانه صنعتی و یک هزار و ۵۰۰ کارگاه سنتی و بیش از سه هزار و ۵۰۰ دیگ است که در حال تولید گلاب، عرقیات گیاهی، اسانس و عطر گل محمدی بوده و زمینه اشتغال ۱۰ هزار بهره بردار را فراهم آورده است که در زمان کاشت، داشت و برداشت این آمار به ۲۲ هزار نفر افزایش می یابد.

گل سرخ رز یا محمدی از گیاهان بومی که خاستگاه و موطن اصلی آن ایران است و تا ۳۵۰ سال پیش غیراز ایران جایی دیگررویش نداشته است در زمان سلسله صفویه و زمانی که دولت عثمانی همسایه ایران بود، این گل وکلیه دستگاه های گلابگیری ازایران به ترکیه وسپس به سوریه و بلغارستان برده شد.

ایرانیان از نخستین کسانی بودند که از گذشته های دور به ویژگی های خوراکی و درمانی گل سرخ (محمدی) پی بردند و گلاب گل محمدی با نام علمی ( Rosa damascena ) همواره و به مناسبت های مختلف مورد استفاده ایرانیان بوده است.

گلاب از تقطیر گل های گل سرخ تازه چیده شده با آب به دست می آید ؛ از تقطیر مجدد گلاب، فرآورده ای به دست می آید که به آن گلاب دو آتشه می گویند. اگر دوباره گلاب دو آتشه را تقطیر کنند گلاب غلیظی از نظر اسانس به دست می آید که فوق العاده معطر بوده و در حقیقت گلاب ناب و خالص است.