جنس Rosa متعلق به خانواده گل­سرخیان[۲] و زیر خانوادهRosoideae دارای بیش از ۲۰۰ گونه و ۱۸۰۰۰ رقم یکی از معروف‌ترین گیاهان زینتی است (Gudin., 2000). اکثر گونه‌های رز به‌صورت درختچه هستند و برگ‌های پایا و خزان کننده دارند و معمولاً در نواحی معتدل نیمکره شمالی پراکنده‌شده‌اند . یکی از قدیمی‌ترین گیاهان خانواده رزاسه،گل‌محمدی است که استفاده از آن به سال‌های دور برمی‌گردد. گل‌محمدی در ابتدا به‌صورت وحشی بوده و هنوز هم به‌صورت خودرو در قفقاز، سوریه، مراکش و اسپانیا رشد می‌کند (Beales et al., 1998; Rusanov et al., 2005 ) . به نظر می‌رسد که گل‌محمدی نوعی دورگه حاصل از گونه‌هایR. gallica و R. canina باشد. ولی در پژوهشی که در سال ۲۰۰۰ میلادی در ژاپن انجام پذیرفت، سه گونه R. moschata و R. gallica و R. fedschenkoana ‌به‌عنوان والدین گل‌محمدی شناخته شدند (Gault and Synge., 1971).

منشأ آن هنوز مشخص نیست ولی اکثرا مبدا آن را کشورهای بلغارستان، ایران، ترکیه، هند می‌دانند. درمجموع به نظر می‌رسد که گل‌محمدی نیز مانند سایر گونه‌های رز از خاورمیانه به کشورهای اروپایی برده شده است (Saakov and Rieksta., 1973).

با توجه به همین موضوع از آنجا که گل محمدی اولین بار از دمشق به کشورهای اروپایی معرفی شد ، آن را رز دمشقی یا نامگذاری کردند. پژوهشهایی که به بررسی تنوع ژنتیکی گل محمدی پرداختند نشان دادند که گل محمدی دارای یک مرکز پیدایش اولیه (به احتمال زیاد ایران) بوده است که از آنجا به سایر نقاط(ترکیه و بلغارستان) منتقل شده است . زیرا گل محمدی موجود در ترکیه و بلغارستان یکی هستند .

گل محمدی به دو دسته ی قدیمی و جدید تقسیم بندی می شود:

الف) گل محمدی قدیمی (بهاره)َ

این گروه از گل محمدی، دارای ویژگی های مورفولوژیکی و ظاهری می باشد که در بالا ذکر شد . دارای گلهای صورتی رنگ نیمه پر پر می باشد. این گروه در واقع بخش عمده ای از مزارع گل محمدی جهان به خصوص در ایران را شامل می شود و همان گل محمدی معروف است که توسط کشاورزان مورد کشت و کار قرار می گیرد.

ب) گل محمدی جدید (پاییزه)

این دسته از گل محمدی به فرم درختچه ای گسترده و به ارتفاعی در حدود ۵/۱ متر و عرض ۲/۱ متر رشد می کنند. گلها به رنگ قرمز صورتی هستند که حالت خوشه ای باز دارند که قطر گل ها در برخی موارد تا ۹ سانتی متر هم می رسد. این گروه بیشتر خواستار مناطق با آفتاب زیاد و گرم هستند .

زمان گلدهی این واریته ها بیشتر در اواخر تابستان و پاییز است بدین جهت گل محمدی پاییزه خوانده می شوند.

تاریخچه ی گل محمدی در ایران و جهان

 

پیدایش گل رز از ۳۰ میلیون سال پیش، با توجه به سنگواره ها به اثبات رسیده است، همچنین سوابق نشان می دهد که در سرزمین چین از این گل برای تزیین در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد استفاده می شد.گلبرگ‌های گل‌محمدی از قرن‌ها قبل مصرف خوراکی داشتند. استفاده از گل رز معطر در ایران به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش بر می گردد.

تاریخ نشان می دهد که در باغهای ساسانی از رزهای معطر استفاده می شد و برای درمان بیماری ها گلبرگهای این گلها را در چربی ها قرار داده و اسانس آن را استخراج و استفاده می کردند. در ادبیات ایران نیز گل سرخ جایگاه خاصی دارد. در کتاب بوندهشن (دایره المعارف زرتشتی) از گل سرخ و نسترن با احترام یاد شده است 

بوعلی سینا، دانشمند ایرانی در قرن چهارم هجری، از این گیاه گلاب استخراج کرده و مورداستفاده دارویی قرار داده است. در قرون‌وسطی از عصاره به‌دست‌آمده از این گیاه در درمان افسردگی استفاده می‌شده است. استخراج گلاب از قرن‌ها پیش در ایران صورت می‌گرفته است که در قرن چهاردهم از ایران به قسمت‌های از امپراتوری عثمانی و آسیای صغیر گسترش یافته است. به گزارش تاریخ‌نگاران گلاب یکی از اقلام تجاری ایران بوده که به کشورهای چین و هند صادر می‌شده است. از اوایل قرن دهم میلادی صنایع مربوط به فراوری گل‌محمدی در ایران و به‌خصوص در شیراز متمرکز گردید. صنعت گلاب‌گیری به‌تدریج از ایران به سایر کشورهای اروپایی و آفریقایی منتقل شد (Beales et al., 1998; Rusanov et al., 2005) . گل محمدی را به عنوان گل ملی ایران معرفی کرده اند.